Bu yazının temel amacı deprem sırasında sadece sizin kurtuluşunuz yerine neden birlikte kurtuluşun önemli olduğunu göreceksiniz! Yani “sadece kendi ikamet ettiğiniz evinizin” deprem performansını karşılayacak düzeyde olmasının yeterli olmadığını bir kere daha göstermek istemem. Çünkü bitişiğinizde bulunan yapının durumu da ayrıca “sizin için” büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle istisnasız her yapının bakanlık ve il/ilçe belediyeleri tarafından kamu gücüyle tek tek incelenmesi gerektiğini savunuyor ve ısrarla söylüyoruz. Ancak yönetenler ve/veya belediyeler hangi anlayış tarafından yönetilirse yönetilsin, bu duruma dikkat eden genelde olmuyor. Birkaç istisna dışında.
YÖNETMELIKLERDE TANIMLANMIŞSA DA…
Tam da bu noktada yıllarca dilimize pelesenk olmuş “Ev alma, komşu al!”, sözünü: “Ev al, ancak komşun bitişiğinde olmasın” sözüyle de değiştirip, değiştirmeyeceğimize de karar vermeliyiz. Bitişik nizam yapılarda her iki bina birbirine yapışık olarak yanyana bulunmaktadır. Şehirleri istila eden insanlık yeterli boş alan kalmadığından memleketi yönetenlerin veya yasa yapıcıların bulduğu çözüm maalesef bu olmuştur. Bitişik nizam yapıların yapılışında dikkat edilmesi gereken hususlar yönetmeliklerde tanımlanmışsa da, uygulama işinde birçok sıkıntıyla karşılaşıldığı görülmektedir. Bu yazıyı okuduktan sonra birfiil ikamet ettiğiniz veya geçtiğiniz yollardaki binaları incelediğinizde bu durumu rahatlıkla göreceksiniz.
Bitişik nizam yapılar için yönetmelikler bitişik nizam türü yapılar için tanımlanan kriterler de her imar/deprem yönetmeliğinde değiştirilmiş ve geliştirilmiştir. Bu nedenle bitişik nizamda yapıların imal edildiği dönemlerde yani yaşları, çekme mesafeleri, deprem derz payları, kat yükseklikleri, kaçak kat olup olmaması, katların döşeme seviyeleri ve döşeme kalınlıkları önemli parametrelerdendir. İşin bu teknik kısmı İnşaat mühendisi ve Mimarların sorumluluk alanındadır.
SİZİN YAPINIZA DA HASAR VEREBİLİR
Ancak; Jeofizik Mühendisliği bölümlerinin bir alt disiplini olan Sismoloji bilimi içinde birçok farklı çalışma konusundan biri de Mühendislik Sismoloji’dir. Zeminlerin ve yapıların salınım periyotlarının belirlenmesi konusu bu alanın da çalışma konusu kapsamındadır.
Jeofizik mühendislerince hem zeminde hem de yapı içinde alınacak mikrotremor ölçümlerle yapıların deprem sırasındaki salınım periyotları doğrudan yani bir ampirik hesaba bağlı kalmadan, belirlenebilmektedir. Yani deprem beklemeksizin yapınızın nasıl sallanacağı ölçümlerle belirlenebilmektedir.
Mikrotremor ölçümleri deprem olmasını beklemeksizin, yerin doğal salınımından kaynaklı titreşimlerin hassas deprem kayıt cihazlarıyla ölçülmesi ve modellenmesi esasına dayanır. Deprem sırasında sizin ve bitişiğinize kondurulan yapının aynı kat yüksekliğine yani salınım periyoduna sahip olup olmaması tam da bu noktada önem arz etmektedir.
Bildiğiniz üzere imar yönetmelikleri her revize edildiğin de kat sayıları arttırılmakta veya düşürülmektedir. Bu durumda farklı dönemlerde yapılmış yapıların da farklı kat sayılarına sahip olması durumu ortaya çıkmaktadır.
Bitişik nizam yapıların farklı yüksekliğe sahip olarak imal edilmesi nedeniyle de deprem sırasında en son yapılan yapı sizin yapınız olsa bile, yapınıza göre eski olan yapının sizin yapınıza hasar verme (yıkma) durumu da söz konusu olabilmektedir. Çünkü farklı yüksekliğe sahip bitişik nizam yapıların salınım periyotları birbirinde farklı olacağından, yapıların birbirleriyle çarpışması ve yüksek kuvvet uygulaması da durumları oluşmaktadır. Bitişik nizam yapılar için önemli bir diğer husus ise zemin salınım periyotlarını da aynı olup, olmamasıdır. Siz siz olun; tüm bu durumları incelemeden ne ev alın, ne de bitişiğinize komşu alın!
Dr. Savaş Karabulut (Jeofizik Mühendisi& Mühendislik Sismoloji Uzmanı)
